Okolica
• Zespół Parkowo-Pałacowy w Nowym Mieście n/Pilicą
• Klasztor braci mniejszych Kapucynów
• Muzeum Regionalne
• Kościół Parafialny
• Zespół Pałacowo- parkowy w Gostomii
• Most drewniany w Gostomi na rzece Pilica
• Drewniany kościółek w Waliskach
Zespół parkowo- Pałacowy w Nowym Mieście Nad Pilicą-położony jest nad północną krawędzią doliny rzeki Pilicy, na cyplu skarpy wysuniętym ku południowi. Park rozciąga się od ul. Tomaszowskiej do granicy skarpy, a następnie zboczem skarpy opada w kierunku rzeki. Powstanie budynku pałacowego określono na lata 1735-56r. Rozpoczęcie budowy pałacu przypisywane jest Franciszkowi Hieronimowi Granowskiemu, generałowi wojsk koronnych. Natomiast pałac został ukończony przez syna Franciszka Hieronima - Kazimierza Granowskiego, starostę radomskiego (1745), wojewodę rawskiego (1757) i generała-lejtnanta wojsk koronnych (1759). Kazimierz Granowski skupił w swych rękach wszystkie części dóbr nowomiejskich i w 1753 r. stał się ich jedynym właścicielem. Po jego śmierci w 1774. r. sukcesorzy sprzedali Nowe Miasto wraz z dobrami Ignacemu Świdzińskiemu, staroście lityńskiemu. W okresie międzywojennym po obu stronach alei dojazdowej do pałacu stały symetrycznie dwa budynki. Po stronie zachodniej był to dwupiętrowy spichrz o bardzo grubych murach (być może pierwotny dwór Nowomiejskich). Po stronie wschodniej znajdowała się stajnia i powozownia pałacowa, mieszcząca na pierwszym piętrze mieszkanie dla stangreta i ogrodnika. Po drugiej wojnie światowej, pałac do ok. 1965 r. był użytkowany przez liceum ogólnokształcące. Spichrz przebudowano na internat dla uczniów tegoż liceum. W 1978 roku cały teren został przekazany w użytkowanie Przedsiębiorstwu Automatyki Przemysłowej „Mera-Pnefal”. Przekazano również pałac oraz budynek murowany jednokondygnacyjny. Decyzja nie objęła budynków użytkowanych przez internat Liceum Ogólnokształcącego w Nowym Mieście nad Pilicą (obecnie własność Starostwa Powiatowego w Grójcu). W czasie prac remontowych w latach 80-tych ubiegłego wieku przywrócono pierwotną wysokość salonu na pierwszym piętrze, ale prace niedawno zostały wstrzymane. Po przemianach w 1989 r. obiekt stał się własnością gminy. Zespół ten uznany zostały (na mocy prawomocnych decyzji) za zabytek. Pałac nowomiejski skomponowano w duchu późnego baroku. Jest murowany (cegła) i otynkowany, piętrowy, podpiwniczony. Bryła pałacu opiera się na rzucie wydłużonego prostokąta o kierunku wschód-zachód z trzema podwyższonymi ryzalitami od frontu i od ogrodu. Korpus główny budynku jest dwukondygnacyjny, przykryty dachem mansardowym krytym blachą o jednej kalenicy. Elewacje budynku zwieńczone są gzymsem klasycystycznym, obiegającym cały korpus budynku z wyjątkiem części ryzalitu południowego, który posiada odrębne zwieńczenie. Ryzalit środkowy od frontu jest zwieńczony półowalnym szczytem, a ogrodowy, wysunięty półkoliście, wieńczy ścianka attykowa o spływach wolutowych, ujęta dwoma słupkami z szyszkami zdobionym girlandami roślinnymi. Ryzality skrajne od frontu są wydatne, natomiast od ogrodu pozorne. Układ pomieszczeń jest dwutraktowy z sienią (w której znajdują schody) i z salonem na osi, w zasadzie niemal taki sam na parterze jak i na pierwszym piętrze. We wnętrzu pałacu zachowały się fragmenty wystroju barokowego i nieco więcej klasycystycznego (fasety, rozety sufitowe oraz sztukateria i kominki). Powstanie budynku pałacowego określono na lata 1735-56. Prawdopodobnie w tym okresie lub nieco późnej należy umiejscowić powstanie otaczającego go parku, który zajmował przestrzeń od drogi do Łęgonic do skarpy, skarpę oraz teren od skarpy do rzeki Pilicy.
Do najpiękniejszych okazów należą lipy, dęby, modrzewie, dwa egzemplarze orzesznika – Carya laciniosa oraz buk zwyczajny.Nr i data wpisu do rejestru zabytków: 421-XI-16 z dn.26.10.1948 r., 264/A/67 z dn. 27.12.1967 r., 119/A/ z dn. 07.07.1981 r.
Klasztor Braci Mniejszych Kapucynów-XVIII w. - Właścicielem Nowego Miasta zostaje Jan Małachowski, referendarz koronny. Kapucyni - najsurowsza reforma zakonu franciszkańskiego powstała we Włoszech w 1525 r. Zostali sprowadzeni do Polski przez króla Jana III Sobieskiego w 1681 r. Przechodząc z Warszawy do Krakowa zatrzymali się w Świdnie u byłego wojewody rawskiego St. Świdzińskiego, który chciał zbudować im klasztor w Radomiu, Lwowie lub Odrzywole (1761).1762 - W porozumieniu z zięciem K. Granowskim wojewodą rawskim, dziedzicem dóbr Nowe Miasto, postanowiono tu wybudować kościół i klasztor 1765 - Zbudowano kaplicę, miejscowy proboszcz Cielemski wstrzymał budowę - do odbudowania kościoła parafialnego, którego kollattorem był K. Granowski.1766-07-31 - Położono fundamenty pod mury ogrodowe osobiście przez Fundatora i jego żonę Bonę ze Świdzińskich i jej siostrę Mariannę Lanckorońską, współfundatorkę.1767 - Ukończono mur okalający ogród.1768-07-27 - Położono fundamenty pod klasztor.1778 - Ukończono budowę klasztoru (Postępowała powoli, bo główny fundator K. Granowski, stronnik konfederacji Barskiej, utracił swoje majątki).1780 - Rozpoczęto budowę kościoła w stylu baroku toskańskiego.1784 - Ukończono kościół w stanie surowym.1785 - Otynkowano kościół, przeniesiono Najświętszy Sakrament i odprawiono pierwszą Mszę św. w odpustu św. Franciszka, 4 października.1789 - Hospicjum Nowomiejskich erygowano jako formalny klasztor.1793 - Tabernakulum i wszystkie antepedia ufundowała Marianna Lanckorońska.1815 - Konsekracja kościoła p.w. św. Kazimierza przez bp Fr. R. Zembrzyckiego z Warszawy (w ciągu 5 dni sakrament bierzmowania otrzymało tu 7003 osoby; Komunię św. przyjęło 11700 osób).1816 - Zawieszono dzwon wagi 178 funtów i zaczęto porządkować bibliotekę (osobiście przez o. Wiator Piotrowskiego, prowincjała).1838-39 - Zbudowano nawy boczne i kaplicę p.w. Bł. Anioła z Akri, zwaną przybudówką staraniem prow. o Benjamina Szymaliskiego, według projektu architekta J. Neugebauera i Kamińskiego. Ołtarze późno barakowe zostały wykonana przez brata Sewera, z obrazami (Szymona Czechowicza, św. Franciszek i św. Antoni) i (Fr. Smugiewicza oł. św. Feliks), (Andriolli - oł. wielki Ukrzyżowanie). W dniach14-17 VI bp T. Chmielewski sufragan warszawski wybierzmował tu 8000 osób.1857 - Powiększono ogród staraniem gwardiana o. Archanioła Parszelona.1858-10-19 - Poświęcono bibliotekę wystawiono kosztem L. Lewińskiego, dziedzica Rzeczycy.1862-74 - Gwardianem klasztoru jest Leander Lendzian, współzałożyciel sióstr nazaretanek. 1889-92 - o. Rafał Mazurkiewicz, gwardian, religijny pisarz ludowy, porządkuje ołtarzyk obok kościoła i stawia na nim figurę Matki Bożej, dłuta Proszkowskiego. 1892 - Przybywają tu kapucyni z Zakroczymia po skasowaniu tamtejszego klasztoru, a za nimi penitenci, co przyczynia się do rozwoju miasta. Gwardianem zostaje o. Feliks Sadowski, znakomity kaznodzieja (1892-1916).1893 - Wystawienie nowego ołtarza z wielkim krucyfiksem, przywiezionym z Zakroczymia, położenie nowej posadzki marmurowej; 18 IX umarł na atak serca o. Fr. Szymanowski, znakomity kaznodzieja, apostoł trzeźwości, założyciel gospod chrześcijańskich.1895-02-26 - Śmierć o. Prokopa Leszczyńskiego, eksprowincjata, pisarza książek religijnych (autor 105 książek). 1900-06-22 - Śmierć o. Albina Konwerskiego, świętobliwego mistyka, wybitnego wychowawcy kilku pokoleń kapucyńskich.1905-11-11 - Otwarcie nowicjatu, po 41 latach od kasaty.1907 - Ustawienie w "przybudówce" nowego ołtarza (figura Matki Bożej Niepokalanie Poczętej i Tronujące Serce Pana Jezusa - autorstwa Proszkowskiego, a niektóre dekoracyjne elementy zrobił o. Benwenuty, jak i konfesjonały i drzwi w zakrystii.1914 - Ufundowano obraz Matki Bożej Częstochowskiej w celu uproszenia opieki w czasie I wojny światowej. Śmierć o. Benwenutego Majtlera sławnego rzeźbiarza.1916-12-16 - Śmierć o. Honorata Koźmińskiego, założyciela 17 zgromadzeń, autora wielu dzieł ascetycznych.1937-39 - Budowa skrzydła nowicjackiego i powiększenie chóru zakonnego staraniem o. Archanioła Brzezińskiego, komisarza prowincjalnego (w czasie okupacji zajęte przez wojska niemieckie, po wyzwoleniu zamieniony na szpital).1944-09-06 - Przybyli tu kapucyni warszawscy, uwolnieni z Pruszkowa po Powstaniu Warszawskim.1945-01-16 - Oswobodzenie Nowego Miasta i klasztoru. Pierwsza ruchoma szopka urządzona na Boże Narodzenie, przez Br. Piusa Janowskiego.1948-50 - Remont kościoła i klasztoru.1957-63 - Otwarto w budynku nowicjackim Niższe Seminarium Duchowne Kapucynów.1962 - 09-30-10-07 - Obchody jubileuszu 200-lecia pobytu kapucynów w Nowym Mieście zorganizowane przez gwardiana o. Agrypina Zajkowskiego z udziałem bp. Bronisława Dąbrowskiego z Warszawy. 1988-10-16 - Beatyfikacja o. Honorata Koźmińskiego przez papieża Jana Pawła II w Rzymie.1989-08-02 - Uroczystość dziękczynna za beatyfikację o. Honorata pod przewodnictwem Ks. Prymasa Kard. Józefa Glempa.1992-05-03 - Poświęcenie pomnika Bł. Honorata projektu i realizacji prof. Czesława Dźwigaja z Krakowa.1997-10-11 - Ogłoszenie Bł. Honorata - Patronem Nowego Miasta.Kościół Parafialny pod wezwaniem Opiek Matki Bożej BolesnejParafia Opieki Matki Bożej Bolesnej erygowana została już w 1775 roku. Obecnie należy do dekanatu Nowe Miasto nad Pilicą diecezji łowickiej, której ordynariuszem jest biskup Andrzej F. Dziuba.Kościół Opieki Matki Bożej Bolesnej został wybudowany w 1856 roku. Stanowi on ciekawy zabytek architektury XIX wieku.W jego wnętrzach znajduje się zabytkowa drewniana rzeźba Piety Gostomskiej oraz XVII-wieczny feretron, przedstawiający z jednej strony Matkę Bożą z Dzieciątkiem Jezus, z drugiej zaś św. Józefa. Zabytkowe elementy zostały odnowione w 2009 roku, aby jak najdłużej mogły zdobić wnętrze naszego kościoła.
Muzeum Regionalne- Otwarcie muzeum nastąpiło w 1960 roku w 560 rocznicę nadania miastu praw miejskich. Zbiory muzeum liczą ponad 500 muzealiów z dziedziny archeologii, etnografii, historii i numizmatyki. Większość z nich ofiarował założyciel muzeum - Stanisław Tkacz. Do najstarszych należą kamienne narzędzia z okresu neolitu i okresu brązu oraz gliniane naczynia z okresu średniowiecza, starodruki z XVII wieku. Dużo miejsca poświęcone jest historii Nowego Miasta z przełomu XIX i XX wieku, kiedy to dr Jan Bieliński zorganizował pierwszy w Królestwie Polskim zakład przyrodoleczniczy.Zespół Parkowo- pałacowy w Gostomi- historia dworu sięga XIV wieku. W tamtym okresie wznosił się dwór obronny, strzegący brodu nad Pilicą. Nie ma jednak pewności co do dokładnej lokalizacji obiektu. Zachowane piwnice mogą powodować tylko przypuszczenia. Dwór należał do rodu Gostomskich wojewodów mazowieckich. W połowie XIX wieku pałac przechodzi w posiadanie rodziny Jackowskich, którzy gruntowanie przebudowują zastany dwór. Budynek urasta do rangi pałacu o stylu eklektycznym. Następną zmianę przyniosły lata między wojenne kiedy to za sprawą nowych właścicieli rodziny Grabowskich pałac przeszedł następną przebudowę. Nowością było dobudowanie nowych części w stylu koszarowym. Lata powojenne przyniosły aż do 1993 roku powolną i systematyczną dewastację. Pałac wraz z parkiem był w tym czasie użytkowany przez Państwowe Gospodarstwo Rybne. W 1995 roku majątek znów trafił w posiadanie właścicieli prywatnych. Ci podnieśli zabytek z ruiny i przywrócili mu historyczny charakter.W parku zachował się starodrzew wraz z egzotycznymi przykładami drzew. Park krajobrazowy o urozmaiconej rzeźbie terenu (posadowiony jest na wzgórzu morenowym), ze stawami połączonymi z rzeką Pilicą. Park skomunikowany jest alejami obsadzonymi rzędowo lipami, grabami, wiązami. Część romantyczna z rozbudowanym systemem wodnym do której prowadzi aleja lipowa z dwoma modrzewiami. Na terenie całego parku pozostałości po małej architekturze.Most drewniany w Gostomii na rzece PilicaMost na rzece Pilica w Gostomii wybudowany został przez wojsko wspólnie z okoliczną ludnością w końcu lat 80-tych ubiegłego wieku. Dzielnie służył ludziom przez wiele lat, niestety brak okresowych remontów przyczynił się do jego końca. Odbudowa obiektu trwała łącznie 5 miesięcy. Most jest drewniany na dźwigarach stalowych o długości 126,30 m i szerokości 4,20 m. Jest to najdłuższy most drewniany w Polsce.
Drewniany kościółek w Waliskach-Kościół p.w. Matki Kościoła (pierwotnie Świętego Krzyża) zbudowany około 1650 roku z fundacji Agnieszki Łakomej. Kilkukrotnie remontowany, w minionym wieku w latach 1945, 1975 oraz 1984 – 85. Kościół drewniany konstrukcji zrębowej, pionowo oszalowany. Orientowany. Jednonawowy. Prezbiterium węższe od nawy, zamknięte prostokątnie z niewielką zakrystią na osi. Z boku nawy zewnętrzna ambona – ewenement na skalę województwa mazowieckiego!Blaszany dach dwukalenicowy z sześcioboczną wieżyczką na sygnaturkę zwieńczoną blaszanym hełmem stożkowym. Nad zakrystią dach wielopołaciowy. Ambona także zadaszona niewielkim blaszanym daszkiem.Wnętrze nakryte stropem płaskim. Od frontu chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach, z rokokowym prospektem organowym. Belka tęczowa z barokowymi: krucyfiksem i ludowymi rzeźbami Świętej Weroniki i Barbary. Ołtarz główny z przełomu XVII i XVIII w. Kościół ma dość starą metrykę. Za bardzo ciekawy należy uznać fakt, że od strony północnej, w dawnych wierzeniach diabelskiej, brak jest okien. Takie rozwiązanie spotyka się w najstarszych zachowanych kościołach w Polsce – w wielu okna zostały przebite w późniejszym okresie. Brak takiego rozwiązania w kościele w Waliskach oznacza, że uniknął on przebudów i pomimo remontów ukazuje, jak wyglądały niewielkie kościoły wiejskie w XVII wieku.
